Seksuele autonomie (maar dan simpel)

Oké. Dit wordt je het verhaal wel even. Ik ga het namelijk hebben over seksuele autonomie. Een begrip waar ik persoonlijk heel glazig van zou gaan kijken, maar ik schat het niveau van mijn lezers graag wat hoger in dan dat van mijzelf.
En ter bemoediging: alles wat ik schrijf snap ik zelf ook, dus wat dat betreft moet dit jou ook wel lukken ;-).

Sekszusjes

Vorig jaar interviewde ik voor de podcast ‘Seks met sokken’ de zussen Marcella en Krista. Zij maken voor de VPRO de YouTube-serie ‘De sekszusjes’ en toeren samen door Nederland om uit te vogelen hoe het met het seksuele welzijn van Nederlandse jongeren is gesteld.
Deze jonge vrouwen zijn heel vrij opgevoed, kregen weinig grenzen mee, niks was gek, openheid is voor hen normaal. Nogal anders dan mijn context. Die was juist altijd begrensd, waarschuwend, overschaduwd door schaamte, zonde en schuldgevoel. Maar tijdens ons gesprek ontdekten we iets bijzonders. Niet alleen ík had duidelijke kaders meegekregen waarbinnen ik moest passen, zij hadden die kaders ook. En waar mijn kaders een begrenzing waren, waren hun kaders juist dat er vooral geen grenzen moesten zijn. Iets waar ze nu, jaren later, last van hadden, vertelden ze. Net zoals ik last had van de kaders die mij waren meegegeven.

Kaders

Dat we van onze ouders en vanuit onze opvoeding kaders mee krijgen is heel normaal. Sterker nog: het lijkt mij een stuk gezonder dan wanneer je geen kaders meekrijgt. Maar het is in de loop van je seksuele ontwikkeling heel gezond, dat je die kaders gaat onderzoeken, dat je nadenkt over jouw waarden rondom seks. Wat is waar? Wat werkt voor jou? Wat past bij jouw seksuele persoonlijkheid? Wat is belangrijk voor jou? Waar geloof jij in?
En om die vragen te kunnen stellen – en beantwoorden – is het dus heel belangrijk dat je eerlijk naar jezelf durft te kijken. Dat je je er bewust van bent dat ook jij volgens bepaalde kaders denkt. En jezelf durft af te vragen of jij zelf ook achter die kaders staat. Of houd je je maar vast aan die kaders omdat het je altijd zo geleerd is? Wel de normen naleven, maar niet de waarde kennen. Omdat je bang bent om raar gevonden te worden of om anderen teleur te stellen. Of omdat je maling hebt aan kaders en daarom vooral doet wat goed voelt.

Twee voorbeelden.
Maartje heeft vorige week seks gehad met een jongen die ze had ontmoet via Tinder. De jongen gaf vooraf aan dat dat zijn intentie was en Maartje vond eigenlijk dat dat ook wel moest kunnen. Er was weinig aan, ze kwam niet klaar en van de jongen heeft ze niets meer gehoord. Maar ze vindt dat dit nou eenmaal gebeurt als je op Tinder naar een man zoekt.

Gert-Jan heeft verkering met Lotte. Ze zoenen en strelen elkaar, maar hij voelt zich er niet prettig bij, omdat seks eigenlijk alleen in het huwelijk hoort en strelen bij hem seksuele gevoelens aanwakkert. Daar voelt hij zich zondig over en dus houdt hij Lotte lichamelijk liever op afstand.

Zowel aan Maartje als aan Gert-Jan zou ik willen vragen: welke kaders heb jij voor seks? En waarom? Zijn het kaders die je zelf bewust hebt gekozen, zijn het kaders waarbinnen jij je veilig voelt en jezelf kunt zijn?
Bij Maartje kan ik me zo voorstellen dat ze zich niet eens realiseert dat ze haar eigen grenzen overgaat – en laat gaan. Dat ze zich realiseert dat ze kaders mág hebben, dat het niet normaal is om maar met een jongen naar bed te gaan ‘omdat dat er nou eenmaal bij hoort’, maar dat ze zich af moet vragen: wil ik dit wel echt? Welke waarde geef jij zelf aan seks?
En bij Gert-Jan kan ik me voorstellen dat hij zo krampachtig is met zijn grenzen, dat hij zich niet meer vrij kan voelen in zijn seksualiteit. Dat hij te erg gefocust is op het zondige aspect ervan, dat seks voor hem haast een zonde wordt. En dat heeft ook weer gevolgen voor Lotte.

Vrijheid

Nu denk je misschien: is autonoom zijn dan hetzelfde als vrij zijn? Nee, niet helemaal. De Sekszusjes waren compleet vrij in hun seksuele denken, ze mochten doen wat goed voelde. Maar daardoor maakten ze geen bewuste keuzes voor hun eigen grenzen. En de grenzen die ik meekreeg, riepen vooral angst op: als je over die grenzen gaat, dan ben je heel erg zondig bezig. Autonomie betekent niet dat je vooral lekker alles moet doen waar je zin in hebt. Autonomie betekent dat je bewust keuzes maakt, vanuit de waarden die voor jou belangrijk zijn. Je begint dus niet bij de normen (de regels), maar bij de waarden.

Seksueel autonoom zijn, betekent dat je:
1. …durft te voelen wat je voelt. Je seksualiteit hoort helemaal bij jou. Seksuele gevoelens zijn menselijk, natuurlijk. Realiseer je dat, zonder er een oordeel op te leggen.
2. …zelf de verantwoordelijkheid neemt voor wat je met je seksuele gevoelens doet. Wat zijn jouw waarden? En welke normen of kaders koppel je daaraan? En welke keuzes maak je vervolgens?
3. …reflecteert op je keuzes. Was het de goede keuze? Voor jou, voor de ander? Pas je keuze gerust aan als dat beter is. En trouwens: het is sowieso verstandig om te blijven reflecteren op je keuzes, want wat vandaag fijn is, kan morgen minder fijn zijn.

Jouw waarden

Voor je seksuele welzijn (of gezondheid, balans of welk woord je er dan ook aan wilt geven) is het belangrijk dat je blijft nadenken over je seksualiteit. Die blijft namelijk in ontwikkeling, ook al zit je al jaren in een monogame relatie. Want wat als jij zin hebt, maar je partner niet? Of wat als je seksuele relatie zo ongeveer is uitgeblust? Of wat als seks vooral een verplichte aangelegenheid is? En wat als je door welke omstandigheden dan ook lichamelijk verandert? Is jouw waarde om geen seks te hebben uit verplichting? Doe het dan ook niet. Is jouw waarde dat seks bij liefde en trouw hoort? Zorg er dan voor dat liefde en trouw de basis blijven.

Als je nooit leert om zelf na te denken over je seksuele waarden, zal je ofwel geen kaders hebben, of het zijn niet je eigen kaders. En dat kan je seksuele ontwikkeling behoorlijk belemmeren.

Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar je kunt je dus vrijer voelen in een seksuele relatie als je bepaalde normen hebt, dan wanneer je die helemaal niet hebt. Zolang het maar jouw eigen waarden en kaders zijn.