Ik heb last van een positief zelfbeeld

Ik heb de laatste tijd last van een positief zelfbeeld. Of nou ja, ‘last’… Eigenlijk ben ik er hartstikke blij mee. Dat ik dit blog de titel ‘Ik heb last van een positief zelfbeeld’ heb gegeven, is nog een overblijfsel uit de tijd van mijn  good old negatieve zelfbeeld, dat mij heeft geleerd vooral niet al te blij te zijn met mezelf.

Je zult het misschien niet geloven, maar ik had altijd een negatief zelfbeeld. Dat is nieuw. Zowel het positieve zelfbeeld, als het inzicht dat ik diep vanbinnen een negatief zelfbeeld had. Ik bedoel: ik heb inmiddels een gezonde dosis zelfliefde opgebouwd en ik kijk met liefde en mildheid naar mezelf – maar van het positieve uitgaan als ik naar mezelf kijk, dat deed ik eigenlijk niet.

Het was mijn oudste dochter die mij hiermee confronteerde, afgelopen zomer.

‘Mam,’ zei ze, ‘het is zo lastig om ruzie met u* te maken. Want als we iets zeggen betrekt u het altijd meteen op uzelf en dan kunnen we het eigenlijk niet meer hebben over waar we het over willen hebben.’

Kadeng, voelde ik in mijn hart. Ik doe dus gewoon wat ik mijn cliënten altijd bezweer niet te doen. Gewoon keihard mijn eigen sores zo belangrijk maken dat ik de emoties van de ander minder belangrijk maak. Ik was er zelf met open ogen ingetrapt, in de valkuil van het negatieve zelfbeeld.

Niet goed genoeg

Ik dacht altijd dat een negatief zelfbeeld betekende dat je negatief naar jezelf kijkt. Maar een negatief zelfbeeld is vileiner dan dat. Het betekent niet dat je niet van jezelf houdt of alleen maar slecht over jezelf denkt. Een negatief zelfbeeld betekent dat onder alles een diepgewortelde overtuiging ligt, dat je eigenlijk niet goed genoeg bent. Een overtuiging waar je je vaak niet eens van bewust bent. Sterker nog: meestal kun je jezelf er met feiten van overtuigen dat je wél goed genoeg bent, omdat je daadwerkelijk heel goed bent in wat je doet.

Een gevolg van een diepgewortelde overtuiging dat je niet goed genoeg bent, is namelijk dat je vaak heel hard je best gaat doen om jezelf ervan te overtuigen dat je wél goed genoeg bent. Door alles wat je doet heel goed te doen. Door geen fouten te mogen maken (wat er weer toe leidt dat je bang wordt om fouten te maken). Gaat er iets mis? Dan verwijt je het jezelf waarschijnlijk het meeste. Ben je afgewezen voor een sollicitatie? Dan voel je je niet alleen afgewezen als werknemer, maar als mens. Krijg je kritiek? Dat voelt alsof je hele bestaan er niet had mogen zijn.

Dramatisch

Misschien vind je dit allemaal veel te overdreven en dramatisch. Maar soms is het nodig om emoties uit te vergroten om ze beter te begrijpen. Niet om erin te gaan zwelgen, maar wel om steeds meer over jezelf te leren. Daarom is het belangrijk om een negatief zelfbeeld niet te bagatelliseren (‘We zijn allemaal wel eens onzeker’) of proberen uit te vlakken (‘Je moet gewoon positief naar jezelf kijken!’). Er bestaat geen knopje waarmee je een negatief zelfbeeld kunt omdraaien naar een positief zelfbeeld. Maar het herkennen en erkennen ervan is wel een eerste grote stap die je kunt zetten zodat het jou en je omgeving minder kan belemmeren.

Hoe herken je een negatief zelfbeeld?

In een relatie kan een negatief zelfbeeld ervoor zorgen dat je de schuld van ongeveer alles onbewust direct bij jezelf zoekt, verpakt in een tegenaanval of een verdediging waarmee je jezelf omlaag haalt. Dit komt vaak naar de oppervlakte drijven tijdens een conflict. Conflicten die vaak ‘nergens over gaan’, zoals ik mijn cliënten het vaak hoor vertellen.

Bijvoorbeeld:

Je partner vraagt jou of je de prullenbak al verschoond hebt. Zij/hij had het je die ochtend al gevraagd. Jij bent het vergeten of je hebt het de hele dag voor je uitgeschoven, in elk geval is de prullenbak nog niet verschoond.

In de perfecte situatie reageer je hier natuurlijk emotioneel heel volwassen op. ‘Dank voor de reminder, ik zal het direct in orde maken.’

Als je een negatief zelfbeeld hebt, zul je de prullenbak-vraag waarschijnlijk interpreteren als schuldvraag of verwijt. In elk geval drukt het precies op de diepe overtuiging dat je niet goed genoeg bent – met als gevolg dat de prullenbak-vraag tot een enorm conflict kan leiden.

– ‘Sorry hoor dat de prullenbak niet bovenaan mijn lijstje stond vandaag. Weet je wel hoe druk ik was om alles hier netjes te krijgen?’

– ‘Sorry dat ik niet zo perfect ben als jij!’ (of je moeder, je tante, je achterbuurvrouw, …)

– ‘Waarom bepaal jij altijd wat belangrijk is?’

In mijn geval wist ik dit soort vragen vaak zó te interpreteren, dat ik blijkbaar nooit iets goeds kon doen, dat niemand zag wat ik allemaal wél deed, dat niemand mij op waarde schatte en soms zelfs dat niemand blij was met mijn bestaan. Natuurlijk hing mijn reactie ook wel af van mijn nachtrust en mijn hormonen, maar de basis waarop dit allemaal rustte, was een heel gammele.

Oplossing

Ik heb het geluk dat mijn man ontzettend geduldig en liefdevol omgaat met mijn negatieve zelfbeeld. Hij heeft zelf geen last van een negatief zelfbeeld, wat fijn is voor hem – en voor mij, want daardoor kan hij vaak (niet altijd, zelfs hij is maar een mens) begripvol en mild reageren. Soms is het ook lastig, want hij begrijpt ten diepste niet hoeveel impact zo’n zelfbeeld op je hele wezen heeft. De lieverd heeft trouwens ook vaak geprobeerd om al die negatieve gedachten voor mij op te lossen – en ergens verwachtte ik dat ook van hem. Dat hij mij gewoon genoeg bevestiging moest geven, dat hij zijn zinnen net iets anders moest formuleren of dat hij door moest vragen. Dat hielp wel en het heeft onze relatie veel gebracht, maar het was meer symptoombestrijding dan dat het echt iets oploste.

Wisten wij veel dat de echte oplossing gewoon in mijn eigen hart lag.

Wake-up call

Mijn dochter legde deze zomer haar scherpe vinger op deze zere plek. Ik realiseerde me dat ik hiermee niet alleen mezelf, maar ook haar tekort deed. Ik gaf haar emoties wel ruimte, maar vervolgens nam mijn negatieve zelfbeeld zoveel ruimte in, dat zij totaal geen ruimte meer voelde om mij bijvoorbeeld kritiek te geven. ‘Het gaat uiteindelijk altijd over u!’ zei ze dan, waardoor ik me dan weer een totaal mislukte moeder voelde en de vicieuze cirkel weer rond was.

Ik vind kritiek krijgen nog steeds niet fijn. En ik vind het nog steeds vervelend als iets verkeerd is gegaan door mijn toedoen of nalatigheid. Maar het zaagt niet meer de poten onder mijn bestaansrecht weg. Ik kan het tegenwoordig voelen, ik kan ervan balen en ervan leren zonder dat het me een diep gevoel van mislukking geeft.

En, belangrijker nog: er is ruimte voor de emoties van de mensen die dicht bij me staan. Wat een verademing dat niet alles meteen over mij hoeft te gaan. Dat ik niet per se iets móét met de emoties van anderen, hoe negatief of bozig ook (ik ben moeder van vier puber-mensen, de emoties klotsen bij ons thuis tegen de plinten).

Positief

Een negatief zelfbeeld is niet alleen maar negatief. Mijn negatieve zelfbeeld heeft me ook veel positiefs gebracht. Ik heb leren doorzetten, ergens voor te gaan, mezelf aan te scherpen en te reflecteren op wat ik denk en voel en doe. Ik begrijp wat een negatief zelfbeeld met mensen doet en hoe het kan gaan woekeren in relaties, waardoor ik anderen kan helpen

Ook mijn negatieve zelfbeeld is een onderdeel van wie ik ben. Zelfs dat zit tegenwoordig geborgen in mijn positieve zelfbeeld.

En al weet ik niet of deze toestand everlasting is en heeft het 43 jaar geduurd om er te belanden, vooralsnog ben ik gewoon schaamteloos trots en dankbaar dat ik dit blog met een positief zelfbeeld heb geschreven. 

* Ja, mijn dochter zegt ‘u’. Ze heeft op een heel degelijke school gezeten waar ze dat heeft overgenomen. Het maakt onze relatie er niet afstandelijker op zoals je wellicht al gemerkt had.